Şiddetli Akut Solunum Yetmezliği Sendromu (SARS)

SARS; Şiddetli Ani Solunum Yetmezliği Sendromu yada Ağır Akut Solunum Yetmezliği Sendromu olarak adlandırılmaktadır. SARS bulaştırıcılığı yüksek olan öldürücü bir hastalıktır. Bu makalede; SARS’a ilişkin tanım, öykü, epidemiyoloji, tanı, tedavi olası ve şüpheli vaka tanımları ve enfeksiyon kontrolü ve koruyucu önlemler tartışılmıştır.

SARS; (Severe Acute Respiratory Syndrome) Türkçe’ye “Şiddetli Ani Solunumsal Sendrom” ya da “Ağır Akut Solunum Yetersizliği Sendromu” olarak çevrilebilen halk arasında bilinen adıyla “gizemli zatürre”, ilk defa 2003 Şubat ayı sonlarında Asya, Kuzey Amerika ve Avrupa’da görüldüğü bildirilen, ani başlayıp ağır seyreden, sebebi bilinmeyen, virüslerle oluşan 21. Yüzyılın tanıştığı ilk ağır ve bulaşıcı solunum yolları hastalığıdır.
SARS’ın henüz aydınlatılamayan ve hava yoluyla bulaştığını gösteren bulguların olması yanında pek çok kafa karıştıran yönü bulunmaktadır. Nüfusun kalabalık olduğu yerlerde, hava ulaşımının yoğun olduğu noktalardaki salgınlar büyük panik ve korku yaratmıştır. Uluslararası ulaşımı bulunan ya da salgına yakın bulunan ülkelerde, bölgelere komşu olan her ülkede bir SARS salgını riski altında olduğu düşünülmüştür (Eraksoy 2003).

Asiye DURMAZ AKYOL
Ege Üniversitesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi, Bornova/İZMİR

Tarihçesi
İlk SARS vakası 16 Kasım 2002 tarihinde Çin’in Guangdong eyale¬tinin Foshan kentinde ortaya çıkmıştır (Eraksoy 2003). Çin Sağlık Bakanlığı 11 Şubat 2003 tarihinde SARS olgusunu Dünya Sağlık Örgü¬tü (DSÖ) bildirmiş ve bu vaka 5 kişilik bir ekip tarafından 2 Nisan 2003 tarihinde doğrulanmıştır (Kuray 2003, bsm.gov.tr/sars/, Eraksoy 2003). SARS, Çin dışında ilk kez 28 Şubat 2003 tarihinde Vietnam’ın Hanoi kentinde teşhis edilmiştir (Eraksoy 2003). Ağır zatürre geçiren bu hastada SARS, İtalyan epidemiyolog Dr. Carlo Urbani tarafından tespit edilmiştir. 11 Mart 2003'te Hanoi kentinde 20 sağlık çalışanı da SARS’a yakalanmıştır. Bu tarihte toplantı için Bangkok kentine giden Dr. Urbani uçakta rahatsızlanmış 29 Mart 2003 tarihinde SARS’ a yenik düşmüştür (Eraksoy 2003).

SARS’ın Yayılışı
DSÖ’ne göre hastalığın dünyanın başka bölgelerine yayılışı pek çok ilginç senaryo ile anlatılmaktadır. Guangdong’ta hastanın tedavisini yapan hekim, infeksiyonu almış, 21 Şubat 2003 tarihinde Hongkong’ta kaldığı otelin dokuzuncu katına taşımıştır. Otelin bu katına çıkanlar ya da görevlilerle virüs Hongkong, Singapur ve Vietnam’daki sağlık kuruluşlarına yayılmış, otelde kalanların uluslararası hava ulaşım yolları aracılığı ile Toronto veya başka kentlerdeki evlerine ya da ilk vakaların tedavi ve bakımını üstlenen sağlık görevlilerinin ülkelerine dönmeleri ile dünyaya eş zamanlı olarak yayılmıştır. (Uçan 2003, cdc.gov). Bu bölgelerde yeni bir hastalıkla karşı karşıya olduklarının farkında olmayan ve hastalarına bakım veren sağlık perso¬nelinin korunma önlemlerini yeterince yerine getirememesi ve göz ardı etmesi nedeniyle enfeksiyon yayılımı hızlanmış ve bulaşma zinciri oluş¬masına yol açmıştır (Eraksoy 2003, .cdc.gov).

Epidemiyolojisi
Şubat 2003 tarihinde DSÖ tarafından alarm verilen SARS hasta¬lığı ilk kez Çin’de başlamış, Hong Kong, Tayvan, Kanada ve Singapur’da etkili olmuştur. SARS hastalarının yaşları 25-70 arasında değişmekle birlikte tüm yaş gruplarını tutabilen ve kadınlarda biraz daha fazla görülen bir hastalıktır . Tüm Dünya’ da Temmuz 2003 itibariyle (29 ülkede) 8455 kişide görüldüğü ve 790 kişinin ölümüne yol açtığı bildirilmiştir (Numanoğlu 2003,) (Şekil 1). Ölüm oranı yaş arttıkça artmaktadır. Bu oran 24 yaş altındakilerde %1, 24-44 yaş arasındakilerde %6, 45-64 yaş arasındakilerde %15, 65 yaş üzerindeki
hastalarda %50'dir.

Etyolojisi
Hastalık etkeni SARS – CoV olarak adlandırılmış olup, antijenik ve genomik yapısı farklı ve mikroskopta incelendiğinde hale ya da tacı andıran bir görünümü olan bir coronavirüstür (Numanoğlu 2003, klinik1.netteyim.net/34-hst_sars-htm, ruki.org/toc. htm, Kıray 2003, toraks.org.tr, Eraksoy 2003). “Corona-virüs” adı; virüsü çevreleyen protein yapısının /molekülünün taç’a benzemesinden gelmektedir (mugla.smmmorg.tr/dosyalar/ sars.pps). Coronavirüsler, tek sarmallı, ve büyük, zarflı, pozitif iplikçi bir RNA virüsü ailesinin üyeleridir. (toraks.org.tr, Eraksoy 2003). Konak hücresinin stoplazması içinde çoğalırlar (Eraksoy 2003). Kolaylıkla mutant oluşturabilirler, her mutant yeni bir akciğer salgını¬na neden olabilir (mugla.smmmorg.tr/dosyalar/sars.pps). Memeli virüslerini içeren Grup 1 ve 2, yalnız kuş virüslerinin bulun¬duğu Grup 3 olmak üzere; üç grup coronavirüs bulunmaktadır (Eraksoy
2003).
Coronavirüsler, hayvanlarda ve insanlarda üst solunum yolu (nezle ve soğuk algınlığına yol açar) enfeksiyonlarına ve enterokolitlere yol açarlar. Hayvanlarda ağır hastalığa neden olurlarsa da, insan kökenleri daha önce hafif ve orta düzeydeki hastalıklardan sorumlu olmuşlardır. SARS – CoV, ağır semptomlara yol açan ilk insan coronavi-rüsdür. (.klinik1.netteyim.net/34-hst_sars-htm, Eraksoy 2003). SARS etkeni olan coronavirüs ölümüne neden olduğu Dr. Urbani’nin anısına Urbani suşu olarakta adlandırılmaktadır.(toraks.org.tr)

Etiketler: Akut, SARS, Sendrom, Sendromu, Şiddetli, Solunum, Yetmezliği

Cemal Safi