ASPİR (Carthamus tinctorius L.) TARIMI

ASPİR (Carthamus tinctorius L.) TARIMI 

Aspir ayçiçeği ile aynı familyada (Compositae) olan ve tohumlarında % 30-35 oranında yağ bulunan bir bitkidir. Dallanan bitki sarı, turuncu, kırmızı veya krem çiçek rengine sahiptir. Ayrıca dikenli ve dikensiz çeşitleri de bulunmaktadır. Aspir bitkisinin yağı yemeklik ve endüstriyel yağ sanayinde, renkli çiçekleri gıda ve kumaş boyası olarak, küspesi ise hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir. Derine giden kök sistemi ile kuraklığa dayanıklı olan adaptasyon sınırları geniş bir bitkidir. Aspir yağı yüksek oranda linolenik veya oleik asit içerdiğinden, besin değeri zeytinyağına benzerdir. Boya ve vernik sanayinde de kaliteyi artıran istenilen özellikleri taşıması nedeniyle tercih edilmektedir. Yağı alındıktan sonra kalan küspesi yem sanayinde değerlendirilmektedir.

İklim ve Toprak İstekleri: 
Aspir bitkisinde vejetasyon süresi ortalama 120-130 gündür. Toprak sıcaklığı 5 ºC olduğunda çimlenme gerçekleşmektedir.  Aspir vejetasyon dönemi içerisinde 300 mm’lik yağışa ihtiyaç duymaktadır. Toprak bakımından fazla seçiçi olmamasına rağmen, derin, verimli, tınlı, drenaj problemi olmayan, pH değeri nötr veya nötre yakın topraklar aspir tarımı için uygundur.

Çeşit :Ülkemizde halihazırda 3 aspir çeşiti bulunmaktadır. Bunlardan Yenice ve Dinçer çeşitleri dikensiz, Remzibey-05 çeşidi ise dikenli bir çeşittir.

Tarla Hazırlığı : 
İlkbaharda ekim yapılacaksa, tarla hazırlığına sonbaharda toprak tavda iken derin sürüm ile başlanır. İlkbaharda ise tarlaya girilebilecek en erken devrede diskaro veya kazayağı+tırmık geçirilerek toprak ekime hazır hale getirilir.

 Ekim : İç Anadolu Bölgesinde en uygun ekim zamanı toprak sıcaklığının +4 ºC ve üzerinde olduğu ve toprağın tava geldiği 15 Mart ile 15 Nisan tarihleri arasıdır. Kışı fazla soğuk olmayan yerlerde sonbaharda ekim-kasım aylarında kışlık olarak da ekim yapmak mümkündür. Mibzerle yapılacak ekimde, tahıl ekiminde kullanılan normal sıra aralıkları (12-14 cm) kullanılabileceği gibi, ekici ayakların biri kapalı biri açık şeklinde düzenlenerek 24-28 cm sıra aralığında ekim yapılabilir.  Ekim derinliği toprağın nem durumuna göre 2.5-4 cm arasında olmalıdır. Dekara kullanılacak tohumluk miktarı (bin tohum ağırlığına göre) 3-5 kg’dır.

Bakım : 
Aspirde en önemli bakım işi yabancı ot mücadelesi ve gübrelemedir. Yabancı otlar en fazla fide döneminde etkili olduğundan, ekim öncesi ilaçlama yapılarak yabancı ot populasyonu azaltılmalıdır. Aspir tarımında kullanılacak gübre miktarı iklim ve toprak koşullarına göre değişmektedir.

Hastalık ve Zararlılar : 
Ülkemizde aspir tarımında önemli hastalık ve zararlı görülmemesine rağmen, yağışlı geçen yıllarda ve bölgelerde Aspir pası (Puccinia carthami) görülmektedir.

Hasat : 
Hasat zamanı bitkilerin kuruduğu ve sarı-kahverengini aldığı devredir. Hububat hasadında kullanılan biçördöverler aspir hasatında kullanılabilir. Ancak, aspire göre batör-kontrabatör ve vantilatör ayarının yapılması gerekmektedir