Kıllanma (Tüylenme)

Kıllanma (Tüylenme) Hastalığı

Kıllanma Fazlalıkları Neden olur? Tedavisi Nedir?

Kızlarda görülen bu durum, erişkin erkek dağılımı modelinde (yüz, göğüs, memeler, karın) aşırı kıllanmayı tanımlamak için kullanılır. Aşırı kıllanma hirsütizm (hirşutizm) veya hipertrikoz kelimeleriyle ifade edilir. Çoğu zaman hirsütizm ve hipertrikoz aynı anlamda kullanılsa da aslında iki kelime farklı durumları ifade etmektedir.

Genellikle nedeni bilinmeyen, ailevi, fizyolojik ve androjen dışındaki ilaçlara bağlı olan kıllanmada oligomenore (az adet kanaması), amenore (adet olamama) veya virilizasyona ait belirtiler yoktur. Androjenden bağımsız kıllanma fazlalığına hipertrikosiz denir. Sınırlı veya yaygın olarak vücudun herhangi bir bölgesinde izlenen kıllanma artışıdır.

Androjen fazlalığı ile oluşan kıllanma fazlalığına hirsütizm (hirşutizm) denir. Erkeklik hormonundaki bir dengesizlik nedeniyle özellikle dudak üstü, çene, meme çevresi, karın alt kısmı, kasıklar ve uyluklar gibi vücudun hormon bağımlı bölgelerindeki siyah ve kalın kıllarda izlenen artıştır.

Virilizasyon ise androjen fazlalığı ile beraber erkeksi değişikliklerin olması durumuna denir. Virilizasyonda, şakaklarda saç dökülmesi (erkek tipi kellik), meme dokusunun küçülmesi, adale dokusunun belirmesi, klitorisin büyümesi, ses kalınlaşması gibi klinik bulgular görünür.

Kılın gelişim evreleri:

1.Anojen safhası: Kılın büyümesi 

2.Telojen safhası: Kılın büyümesinin durması

3.Katojen safhası: Kılın büyümesinin durması ve dökülmesi.

Tüy şeklindeki kıllar iki parmak arasında tutulamaz. Terminal kıl ise olgun kıldır ve iki parmak arasında tutulur. Kıllanmada tüylerin matür kıllara dönüşümü söz konusudur.

Yaş: Hirsütizm genellikle puberte sonrasında görülürken, hipertrikoz her yaşta görülebilir.

Cinsiyet: Hirsütizm yalnızca kadınlarda izlenirken, hipertrikoz her iki cinste eşit izlenir.

Risk Faktörleri: Akdeniz bölgesinde yaşayan esmer kadınlarda “ailesel hirsütizm” görülmesi riski kuzey ülkelerinde yaşayan kadınlara göre daha yüksektir.

Hipertrikoz doğuştan olabileceği gibi sonradan da ortaya çıkabilir. Sonradan ortaya çıkan hipertrikozun başlıca nedenleri arasında bazı ilaçlar (örneğin siklosporin, difenilhidantoin, minoksidil, kortizon), tiroid bezinden kaynaklanan bozukluklar, porfiriler, ve anoreksia nevroza sayılabilir. Hipertrikoz ayrıca bazı benler üzerinde sonradan gelişebilir, bazı genetik hastalıklara eşlik edebilir.

Belirti ve Bulgular:

Erkeklik hormonu (testosteron, testesteron) sadece erkeklerde değil aynı zamanda kadınlarda da mevcuttur. Kadında ve erkekte erkeklik hormonunun belli miktarlarda salınması puberteden sonra olmaktadır. Bu nedenle hirsütizm kadında puberteden önce genellikle ortaya çıkmamaktadır. Puberteye girildiğinde kişinin vücudunda ikincil seksüel karakterler olarak adlandırılan bazı değişiklikler oluşur. Bu değişiklikler erkekte bıyık ve sakal gelişimi, göğüs ön duvarı, omuzlar, sırt, kollar, kasıklar, uyluklar, karnın alt kısmı ve kaba etler üzerinde kalın, siyah kıl gelişimi şeklinde izlenir.

Eğer erkekte izlenene benzer kıllanma kadında izlenirse, kadında erkeklik hormonunun fazla miktarda salındığı veya erkeklik hormonunun etki ettiği organların hormona karşı hassaslaştığı anlamına gelir. Bu durumdaki bir kadında allanmanın yanı sıra; saçlarda erkek tipi dökülme, akne, sebore, seste kalınlaşma, klitoriste büyüme, adet düzensizlikleri, obezite, insüline direnç gibi pek çok başka bulgular da izlenebilir.

Tanı:

Kıllanması fazla hastayı (Hirsutizmli bir kadını) değerlendirirken atılacak ilk adım erkeklik hormonunun fazlasının nereden kaynaklandığını ortaya koymaktır. Hormon fazlalığı yumurtalıklar, böbrek üstü bezleri veya hipofîzden kaynaklanabilir. Kandaki hormon miktarını ve fazla hormonun nereden salındığını belirlemek için kan tetkikleri (hormon testleri) ve ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans gibi bazı görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Ayrıca tiroid hormonu, büyüme hormonu veya prolaktin seviyeleri de belirlenmelidir.

Tedavi:

Tedavide amaç tüylenmenin matür kıllanmaya dönüşümüne engel olmaktır. Kızlarda dudak üstü, çene bölgesi, memeler arası, göbek etrafı, omuz arası ve kuyruk sokumunda fazla kıllanma olduğu durumda ileri değerlendirme için endokrinoloji ve/veya dermatoloji merkezlerine başvurmak gerekir. Değerlendirme sonucunda eğer erkeklik hormonu fazlası belirlenirse, kaynağı tespit edilerek uygun tedavi planlanmalıdır.

Örneğin kaynak bir yumurtalık hastalığı ise nedene yönelik tedavi edilmesi gerekebilir.

Eğer böbrek üstü bezinin doğuştan bir enzim eksikliği nedeniyle büyüyerek fazla erkeklik hormonu salgıladığı bir durum söz konusu ise böbrek üstü bezini çalıştıran hormonu baskılayacak bir tedavi yaklaşımı gerekecektir. Benzer şekilde hipertrikoza neden olan bir ilaç kullanan hastada tedavi için ilacın kesilmesi gerekir. Ancak hirsütizmden şikayet eden kadınların çoğunda altta yatan bir hastalık bulunmamaktadır. Altta yatan hastalık olmadığında kılların hidrojen peroksitle sarartılması, veya tüy dökücü kremler, cımbız, tıraş bıçağı, tıraş makinesi veya ağda ile uzaklaştırılması önerilebilir. Kılların daha kalıcı olarak veya daha uzun süreli uzaklaştırılması ise elektrikli epilasyon (elektroliz) veya lazer (lazer epilasyon) ile mümkün olabilmektedir.

Sistemik tedavi gereken hastalarda ilk seçenek ilaçlar doğum kontrol hapları ve/veya spironolaktondur. Obez hastalarda kilo vermenin yardımı olduğu bilinmektedir.

Seyir: Altta yatan nedene göre değişmektedir. Altta yatan bir neden olmayan ailesel hirsutizmli hastalarda ise sadece kozmetik bir problemdir.